Acceptatie anoniem melden

Belangrijkste thema in de discussie over het beschermen van de (vals) beschuldigde is de vraag of men anoniem melden überhaupt moet toestaan en of men anonieme meldingen wel in behandeling zou moeten nemen.  

Door velen wordt het vals beschuldigen beschouwd als een logisch gevolg van het anoniem kunnen melden, simpelweg omdat de melder niet bang hoeft te zijn voor repercussies. 

Dit op zichzelf legitieme argument heeft verstrekkende gevolgen gehad::  

•  De Stichting van de Arbeid (STAR) geeft in zijn voorbeeldregeling uit 2003 geen mogelijkheid tot anoniem intern melden; 

• De Franse privacy autoriteit (CNIL) heeft zich ernstig verzet tegen de acceptatie van de klokkenluidersparagraaf in de Amerikaanse corporate governance (Sarbanes-Oxley) wet, die geldt voor in de VS beursgenoteerde ondernemingen; met een sterk verzwakt en moeilijk werkbaar compromis in Frankrijk als resultaat; 
•  Deze lijn is op Europese schaal doorgezet door de Europese Commissie middels de opinie van de Article 29 Data Protection Working Party (Opinion 1/2006); deze opinie worstelt zichtbaar met het toestaan van anonieme meldingen; 
•  Nationale privacy autoriteiten in Europa nemen deze opinie steeds vaker over. 

Met de introductie van de eerder aangehaalde technieken kunnen we deze discussie terugbrengen tot normale proporties en wellicht zelfs beëindigen. De veronderstelde negatieve gevolgen van het anoniem melden worden immers weggenomen. Het is nu immers mogelijk om met de anonieme melder in contact te komen en te blijven. Door middel van verificatievragen kan de echtheid van een melding worden vastgesteld en kunnen valse meldingen worden opgespoord en uitgefilterd. Deze technische oplossingen geven de discussie over het wel of niet anoniem melden een volstrekt andere lading. Want als het mogelijk is om: 

• In contact te treden met de anonieme melder; 
• Beschuldigingen te verifiëren; 
• Meer informatie van de melder te krijgen tijdens het vervolgonderzoek. 

Is anoniem melden dan nog wel het anonieme melden in de betekenis die de Stichting van de Arbeid en de Working Party van de EU er aan toekennen? En wordt het argument tegen anoniem melden via anonieme brief of anoniem telefoontje hiermee niet naar de prullenbak verwezen? 

Het toegenomen besef dat valse meldingen door het stellen van verificatievragen uitgefilterd kunnen worden en dus geen zin meer hebben, zal het aantal valse beschuldigen sterk terugdringen. De (valse) melder raakt mogelijk verstrikt in zijn eigen leugens, geeft zich mogelijk te veel bloot en wordt vervolgens ontmaskerd.  

In een goede klokkenluidersregeling zou daarom opgenomen kunnen worden: 

• Dat anonieme brieven en telefoontjes buiten het systeem niet langer in behandeling genomen worden; ze zouden zelfs verboden kunnen worden. Voor veel organisaties zal het een zegen zijn als het bestuur of de president-commissaris geen anonieme brieven meer in behandeling hoeft te nemen; 
• Dat het niet beantwoorden van verificatievragen de melding en melder zelf verdacht maakt; 
• Dat iemand die opzettelijk een valse melding doet, zelf een ernstige overtreding van de Gedragscode begaat en met sancties te maken krijgt als hij tegen de lamp loopt; 
• Dat de ‘dader’ van een bewezen te kwader trouw gedane melding, na eventuele ontmaskering, door de beschuldigde in rechte gedaagd kan worden.  

Deze bepalingen kunnen echter niet gebruikt worden bij klokkenluidersprocedures waar het doorvragen onmogelijk is. Dit omdat meldingen die te goeder trouw zijn gedaan uiteindelijk toch niet terecht en dus ‘vals’ kunnen blijken te zijn. Dreigende taal zal het te goeder trouw melden ontmoedigen.